Anafilaksja i wstrząs anafilaktyczny
Anafilaksja to najgroźniejsza postać alergii, która stanowi coraz poważniejszy problem. Zgodnie z definicją WHO to ciężka, potencjalnie zagrażająca życiu uogólniona lub systemowa reakcja nadwrażliwości, która pojawia się po kontakcie z czynnikiem alergicznym. Na skutek działania alergenu, dochodzi do uwolnienia mediatorów zapalnych – histaminy, która powoduje rozkurcz naczyń, obrzęk i zwiększoną przepuszczalność naczyń włosowatych. Zjawiska te są odpowiedzialne za szybko narastające objawy ze strony układu oddechowego. Mogą doprowadzić do niewydolności oddechowej oraz zatrzymania krążenia.
Szczególnie narażeni na wystąpienie anafilaksji są alergicy, jednak może ona wystąpić również u osób, u których nie stwierdzono nadwrażliwości.
Wstrząs anafilaktyczny – to reakcja nadwrażliwości faktycznie zagrażająca życiu. Wstrząs polega na niedostatecznym przepływie krwi przez tkanki, co skutkuje ich niewystarczającym zaopatrzeniem w tlen oraz substancje odżywcze, a także zaburza usuwanie produktów przemiany materii. Oprócz zwykłych objawów anafilaksji dochodzi również do spadku ciśnienia tętniczego krwi. W przypadku wstrząsu skóra jest blada, spocona i chłodna. Może dojść do utraty przytomności i zgonu, spowodowanych zamknięciem krtani i niedrożnością dróg oddechowych (za sprawą opuchnięcia tkanek gardła).
Czynniki wyzwalające:
- użądlenia i ukąszenia owadów błonkoskrzydłych np. pszczoły, osy, szerszenie, mrówki
- pokarmy np. mleko, orzeszki ziemne, owoce morza, jaja
- leki
- lateks
- czynniki fizyczne tj. wysiłek, ciepło, zimno, promieniowanie słoneczne
Zgon spowodowany reakcją alergiczną na pokarm może wystąpić po 30-35 minutach, a jadem owadów już po 10-15 minutach.
Objawy:
- pokrzywka, rumień, świąt, zaczerwienienie skóry
- obrzęk naczynioworuchowy (np. warg, języka)
- nudności, wymioty, ból brzucha
- duszność spowodowana obrzękiem dróg oddechowych, świszczący
- oddech, kaszel, nieżyt nosa
- spadek ciśnienia tętniczego krwi
- w cięższych przypadkach zaburzenia świadomości
Objawy pojawiają się nagle, najczęściej w ciągu kilku – kilkudziesięciu minut od kontaktu z alergenem.
Postępowanie w przypadku anafilaksji
1. Jeśli u osoby w naszym otoczeniu dojdzie do anafilaksji, pierwszym krokiem jest usunięcie czynnika wyzwalającego reakcję alergiczną.
2. Istotne są ostrożne zmiany pozycji poszkodowanego. Gwałtowna pionizacja lub posadzenie mogą doprowadzić do spadku ciśnienia tętniczego. Jeśli osoba ma objawy niewydolności oddechowej – należy ją ułożyć w pozycji siedzącej, a w przypadku wystąpienia objawów wstrząsu – w pozycji leżącej, z uniesionymi nogami.
3. Jedynym skutecznym lekiem w przypadku anafilaksji jest adrenalina. Obkurcza ona naczynia krwionośne oraz rozszerza oskrzela. Hamuje uwalnianie histaminy, a tym samym zatrzymuje rozwój reakcji zapalnej. Jednak czas na jej podanie jest bardzo krótki. W przypadku alergii na pokarmy jest to 30 minut, na jad 12 minut, a na leki 5 minut. I mimo, że adrenalina to jedyny skuteczny lek, to jej podanie przed przyjazdem karetki jest bardzo ograniczone. Alergicy powinni mieć zawsze przy sobie ampułko-strzykawkę z adrenaliną, którą podaje się domięśniowo (w udo).
4. Po podaniu adrenaliny należy niezwłocznie wezwać pogotowie ratunkowe.
5. W sytuacji wystąpienia reakcji anafilaktycznej, gdzie objawy postępują bardzo szybko, trzeba być przygotowanym na ewentualną możliwość wystąpienia zatrzymania krążenia oraz konieczność podjęcia RKO.
Anafilaksja charakteryzuje się gwałtownym przebiegiem, może doprowadzić nawet do zgonu, dlatego nie wolno bagatelizować wczesnych objawów i jak najszybciej podjąć odpowiednie kroki, które mogą uratować życie drugiej osoby.